Kendini dünyadan ayrı, farklı ve bağımsız bir varlık olarak görüyorsan, “görmek yapmaktır”, birbirlerinden ayrı, farklı ve bağımsız şeylerin, nesnelerin, bedenlerin olduğu bir dünyayı yapıp ediyorsundur. Yapıp ettikçe yapılıp edildiğin. Oysa gören ile görülen ayrılmazcasına bir bütündür. Benden ayrı, farklı ve bağımsız bir dünya; dünyadan ayrı, farklı ve bağımsız bir ben yok. Dünya hakkında bir dünyayım; dünya, güneş sistemi hakkında bir sistem; güneş sistemi de Samanyolu Gökadası hakkında bir ada.
Var olmak, yapılıp edildiğin gerçekliği yapıp ettiğini fark edip kabullenmektir. Var olan neyse, o gerçekliği olduğu gibi tek parça bir bütün olarak fark etmekten, kabullenmekten söz ediyorum. Değilse var ama yok, yok ama var bir düzlemdesindir. Varsın, ama yapılıp edildiğin gerçekliği yapıp ettiğinin farkında olmadığın için yoksun. Yoksun, ama yapılıp edildiğin gerçekliği uyurgezer bir şekilde, körlemesine yapıp ettiğin, yani o gerçeklik neyse ona hizmet edip onun ayakta kalmasını sağladığın için var.
Bundan yaklaşık olarak yüz yıl önce Kopenhag’da bir devrim oldu. Heisenberg, Belirsizlik İlkesi ile senin, benim dünyaya ne kadar gömülü olduğumuzun ölçümünü yaptı. Var olanın, dünyanın, evrenin tek parça bir bütün oluşunun ilkesidir Belirsizlik İlkesi. Bütün şeylerin, nesnelerin, bedenlerin (hisseden ve hissetmeyen bütün varlıkların) iç içe ve karşılıklı ilişki içinde oluşunun ölçümüdür aynı zamanda da. Kendini dışarlıklı bir varlık, bir efendi, bir otorite gibi görüp öyle davranıyorsan, yani daima yargılıyor, karşılaştırma yapıyor, yorumluyor, olup biteni kendine yontmaya, kendine göre düzenlemeye çalışıyorsan, bahaneler üretip üretip daima haklı çıkmaya çalışıyorsan bu seni iflah olmaz bir şekilde içinde dönüp, debelenip, çırpınıp durduğun ikiliklere (düalizm), ikilemlere, paradokslara bağlar. Apaçık girdaptır bu, kısır döngü, kapalı kap.
Tabii, girdaplar akışın, azgın, doludizgin ve gürül gürül akan nehirlerin içinde katı, sert, hareketsiz gibi görünen kayalıkların etrafında olur. Yani bağlıdırlar. Özgür değillerdir. Tutulmuşlardır. Bir yerlere, bir düşünceye, bir inanca, bir ideale takılıp kalmışlardır.
Özgür değilsen kısıtlıdır gördüğün, bölük pörçüktür. Yani gördüğün kadar bir dünyanın bildiğine, insafına kalmışındır. Güzel haberse şu: Geçicidir bu. Birdenbire, kendiliğinden biter. Geriye daima boşluk kalır. Dolup dolup boşalan, boşalıp boşalıp dolan. Kendi kendine, kendi var ettikçe var olup, var oldukça kendi kendine, kendini var etme işidir bu. Daima yeni ve diri olma eylemi.
…